Ο παραπάνω τίτλος είναι ο τίτλος ενός από τα σπουδαιότερα ερευνητικά βιβλία που
έχουν γραφτεί για το ανθρώπινο βρέφος και την ψυχολογική του ανάπτυξη. Συγγραφέας του είναι η Ουγγαρέζα ψυχίατρος Margaret Schönberger Mahler (May 10, 1897 – October 2, 1985) η οποία ασχολήθηκε ψυχαναλυτικά με την φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών μέσα από περιπτώσεις παιδικών ψυχώσεων. Η κυριότερη συμβολή της είναι η διερεύνηση των διαφόρων διαδρομών μέσα από τις οποίες το βρέφος φτάνει στην αντίληψη και την ενσωμάτωση της έννοιας του εαυτού.
έχουν γραφτεί για το ανθρώπινο βρέφος και την ψυχολογική του ανάπτυξη. Συγγραφέας του είναι η Ουγγαρέζα ψυχίατρος Margaret Schönberger Mahler (May 10, 1897 – October 2, 1985) η οποία ασχολήθηκε ψυχαναλυτικά με την φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών μέσα από περιπτώσεις παιδικών ψυχώσεων. Η κυριότερη συμβολή της είναι η διερεύνηση των διαφόρων διαδρομών μέσα από τις οποίες το βρέφος φτάνει στην αντίληψη και την ενσωμάτωση της έννοιας του εαυτού.
Η Mahler και οι συνεργάτες της, μέσα από τις δομημένες έρευνές τους με βρέφη, κατέληξαν σε μερικά εξαιρετικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα των οποίων η ψυχαναλυτική αξία είναι σήμερα αδιαμφισβήτητη. Πέρα όμως από αυτό, το μεγαλύτερο ανδιαφέρον προκύπτει από το γεγονός ότι η θεωρία των τεσσάρων φάσεων ψυχολογικής ανάπτυξης της Mahler δίνει την δυνατότητα στους θεραπευτές και στους ερευνητές της ανθρώπινης ανάπτυξης να την διευρύνουν και να την συνδυάσουν με διάφορα άλλα συμπεράσματα και προβληματισμούς, όπως για παράδειγμα με τις θεωρίες των: John Bowlby ο οποίος ασχολήθηκε με το τρίπτυχο: προσκόλληση-αποχωρισμός-απώλεια, με την θεωρία της Melanie Klein για την σχιζοπαρανοειδή και καταθλιπτική θέση, και με την θεωρία του Donald. Winnicot για τα μεταβατικά φαινόμενα.
Η δουλειά της Mahler επικεντρώνεται και ουσιαστικά συνοψίζεται στην θεωρία η οποία πρεσβεύει ότι το βρέφος αναπτύσσεται μέσα από μία διαδικασία η οποία ξεκινάει από την συμβίωση και φτάνει στην ατομικοποίηση (εξατομίκευση) δηλαδή ουσιαστικά φτάνει σιγά σιγά στην έννοια του εαυτού. Η διαδικασία αυτή (συμβίωση-ατομικοποίηση) περνάει από τέσσαρα βασικά στάδια. Το πρώτο στάδιο λέγεται differentiation and the development of the body image (διαφοροποίηση και ανάπτυξη της σωματικής εικόνας) , το δεύτερο στάδιο είναι το practicing μέσα στο οποίο το βρέφος δείχνει και αναπτύσσει την ικανοτητά του να απομακρύνεται από την μητέρα, να μπουσουλάει να σκαρφαλώνει, κτλ. Αρχίζει σιγά σιγά δηλαδή να αναπτύσσει την αίσθηση του διαχωρισμού από την μητέρα και την συνειδητοποίηση ενός ειδικού δεσμού μαζί της. Το τρίτο στάδιο – rapprochement- είναι το στάδιο όπου η συνειδητοποίηση του σωματικού διαχωρισμού και της συναισθηματικής ζωής γίνεται περισσότερο αισθητη στο βρέφος. Εδώ μπορεί να παρατηρηθεί και εντονότερα το άγχος αποχωρισμού. Το τέταρτο στάδιο είναι το στάδιο της σταθεροποίησης της ατομικότητας και η απαρχή της συναισθηματικής μονιμότητας του αντικειμένου (Consolidation and the beginnings of emotional object constancy).
Πριν της έναρξη της διαδικασίας συμβίωση-εξατομίκευση, προηγούνται 2 στάδια. Το αυτιστικό στάδιο και το συμβιωτικό στάδιο. Αφού το βρέφος περάσει φυσιολογικά μέσα από αυτά τα 2 αρχικά στάδια, προχωράει στην διαδικασία συμβίωση-εξατομίκευση. Είναι αλήθεια ότι η θεωρητική και κλινική δουλειά της Mahler και των συνεργατών της είναι καλά δομημένη, βαθιά, αναλυτική, και περιέχει πάρα πολλά στοιχεία για την κάθε φάση-στάδιο. Εδώ αναφέραμε επιγραμματικά και πολύ περιληπτικά τα θεμελιώδη στοιχεία της θεωρίας. Επίσης είναι λογικό να υπογραμμίουμε ότι η θεωρία της Mahler γίνεται κατανοητή μέσα από διάφορες κατευθύνσεις, μία εκ των οποίων είναι ο αποχωρισμός. Ο συγγραφέας του παρόντος άρθρου συνιστά ανεπιφύλακτα στον ενδιαφερόμενο μελετητή της θεωρίας, την παράλληλη μελέτη με την θεωρία του John Bowlby μιας και οι δύο θεωρίες αλληλοσυμπληρώνονται.
Η θεωρία της Mahler (αλλά και των προαναφερθέντων θεωριών), αποτελούν μέρος της κατανόησης της γενικότερης θεωρίας των αντικειμενοτρόπων σχέσεων. Στο Εργαστήρι Ψυχοκοινωνικών Μελετών και εκτός των άλλων, ενδιαφερόμαστε και προς αυτή την κατεύθυνση και θεωρούμε ότι η εκπαιδευτική διαδικασία στις ψυχομετρικές μεθόδους, στην ψυχοδιαγνωστική και στην συμβουλευτική συμπεριλαμβάνει τις παραπάνω θεωρίες (αναλόγως της εκάστοτε θεματολογίας) καθώς αυτές σχετίζονται με την βιωματική ανάπτυξη των σχέσεων εν γένει. Άλλωστε αυτός είναι πάντα ο ουσιαστικός σκοπός: η ανάπτυξη σχέσεων μέσα από τις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να επαναδομήσει τα ελλείματά του όσο μπορεί, να δουλέψει με τις καθηλώσεις του, να αναπτύξει νέους δρόμους επαναπροσέγγισης των ανθρώπων, να εφοδιάσει τον εαυτό του με νέες εμπειρίες όσον αφορά στο εγώ-εσύ, και να διαλευκάνει πολλές φορές ένα ψευδοδίλημμα. Ποιό είναι αυτό; Ότι άλλο πράγμα είναι η φυσιολογική απόσυρση και άλλο πράγμα η κατάθλιψη και τα συνακόλουθά της. Ίσως αυτό τείνει να γίνει και ένα χαρακτηριστικό της εποχής μας καθώς η μοναξιά εκτός από την δυσκολία που εμπεριέχει, πολλές φορές μπορεί να μπερδέψει τον ψυχισμό σε διάφορα επίπεδα.
Κλείνοντας, θα λέγαμε ότι η ανάπτυξη του ανθρώπου από την στιγμή της γέννησής του και μέχρι τα πρώτα πέντε χρόνια ζωής, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της οργάνωσης της προσωπικότητάς του. Αυτό μπορεί κάποιες φορές να ακούγεται κάπως δύσκολα στα αυτιά μας, αφού μπορεί να φαντάζει μοιραίο και καθοριστικό για την ανάπτυξη του ανθρώπου. Παρ’όλαυτά ο άνθρωπος πάντοτε πάλεψε και παλεύει με τον εαυτό του είτε για να τον βρεί είτε για να διαχειριστεί κρίσεις είτε για να εξελίξει διάφορες λανθάνουσες πτυχές από τον εαυτό του. Το πρώτο βήμα κατά τον συγγραφέα, για έναν άνθρωπο ο οποίος προβληματίζεται σε οποιοδήποτε επίπεδο με τον ευατό του και θέλει να κάνει κάτι γι’αυτό, είναι η ψυχοθεραπεία. Η εμπλοκή και δέσμευσή του δηλαδή σε μία σχέση η οποία μέσα σε ασφαλείς συνθήκες μπορεί να τον ενθαρρύνει να προχωρήσει στην μοναδική του ευκαιρία να ζήσει και να απολαύσει.
Η δουλειά της Mahler επικεντρώνεται και ουσιαστικά συνοψίζεται στην θεωρία η οποία πρεσβεύει ότι το βρέφος αναπτύσσεται μέσα από μία διαδικασία η οποία ξεκινάει από την συμβίωση και φτάνει στην ατομικοποίηση (εξατομίκευση) δηλαδή ουσιαστικά φτάνει σιγά σιγά στην έννοια του εαυτού. Η διαδικασία αυτή (συμβίωση-ατομικοποίηση) περνάει από τέσσαρα βασικά στάδια. Το πρώτο στάδιο λέγεται differentiation and the development of the body image (διαφοροποίηση και ανάπτυξη της σωματικής εικόνας) , το δεύτερο στάδιο είναι το practicing μέσα στο οποίο το βρέφος δείχνει και αναπτύσσει την ικανοτητά του να απομακρύνεται από την μητέρα, να μπουσουλάει να σκαρφαλώνει, κτλ. Αρχίζει σιγά σιγά δηλαδή να αναπτύσσει την αίσθηση του διαχωρισμού από την μητέρα και την συνειδητοποίηση ενός ειδικού δεσμού μαζί της. Το τρίτο στάδιο – rapprochement- είναι το στάδιο όπου η συνειδητοποίηση του σωματικού διαχωρισμού και της συναισθηματικής ζωής γίνεται περισσότερο αισθητη στο βρέφος. Εδώ μπορεί να παρατηρηθεί και εντονότερα το άγχος αποχωρισμού. Το τέταρτο στάδιο είναι το στάδιο της σταθεροποίησης της ατομικότητας και η απαρχή της συναισθηματικής μονιμότητας του αντικειμένου (Consolidation and the beginnings of emotional object constancy).
Πριν της έναρξη της διαδικασίας συμβίωση-εξατομίκευση, προηγούνται 2 στάδια. Το αυτιστικό στάδιο και το συμβιωτικό στάδιο. Αφού το βρέφος περάσει φυσιολογικά μέσα από αυτά τα 2 αρχικά στάδια, προχωράει στην διαδικασία συμβίωση-εξατομίκευση. Είναι αλήθεια ότι η θεωρητική και κλινική δουλειά της Mahler και των συνεργατών της είναι καλά δομημένη, βαθιά, αναλυτική, και περιέχει πάρα πολλά στοιχεία για την κάθε φάση-στάδιο. Εδώ αναφέραμε επιγραμματικά και πολύ περιληπτικά τα θεμελιώδη στοιχεία της θεωρίας. Επίσης είναι λογικό να υπογραμμίουμε ότι η θεωρία της Mahler γίνεται κατανοητή μέσα από διάφορες κατευθύνσεις, μία εκ των οποίων είναι ο αποχωρισμός. Ο συγγραφέας του παρόντος άρθρου συνιστά ανεπιφύλακτα στον ενδιαφερόμενο μελετητή της θεωρίας, την παράλληλη μελέτη με την θεωρία του John Bowlby μιας και οι δύο θεωρίες αλληλοσυμπληρώνονται.
Η θεωρία της Mahler (αλλά και των προαναφερθέντων θεωριών), αποτελούν μέρος της κατανόησης της γενικότερης θεωρίας των αντικειμενοτρόπων σχέσεων. Στο Εργαστήρι Ψυχοκοινωνικών Μελετών και εκτός των άλλων, ενδιαφερόμαστε και προς αυτή την κατεύθυνση και θεωρούμε ότι η εκπαιδευτική διαδικασία στις ψυχομετρικές μεθόδους, στην ψυχοδιαγνωστική και στην συμβουλευτική συμπεριλαμβάνει τις παραπάνω θεωρίες (αναλόγως της εκάστοτε θεματολογίας) καθώς αυτές σχετίζονται με την βιωματική ανάπτυξη των σχέσεων εν γένει. Άλλωστε αυτός είναι πάντα ο ουσιαστικός σκοπός: η ανάπτυξη σχέσεων μέσα από τις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να επαναδομήσει τα ελλείματά του όσο μπορεί, να δουλέψει με τις καθηλώσεις του, να αναπτύξει νέους δρόμους επαναπροσέγγισης των ανθρώπων, να εφοδιάσει τον εαυτό του με νέες εμπειρίες όσον αφορά στο εγώ-εσύ, και να διαλευκάνει πολλές φορές ένα ψευδοδίλημμα. Ποιό είναι αυτό; Ότι άλλο πράγμα είναι η φυσιολογική απόσυρση και άλλο πράγμα η κατάθλιψη και τα συνακόλουθά της. Ίσως αυτό τείνει να γίνει και ένα χαρακτηριστικό της εποχής μας καθώς η μοναξιά εκτός από την δυσκολία που εμπεριέχει, πολλές φορές μπορεί να μπερδέψει τον ψυχισμό σε διάφορα επίπεδα.
Κλείνοντας, θα λέγαμε ότι η ανάπτυξη του ανθρώπου από την στιγμή της γέννησής του και μέχρι τα πρώτα πέντε χρόνια ζωής, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της οργάνωσης της προσωπικότητάς του. Αυτό μπορεί κάποιες φορές να ακούγεται κάπως δύσκολα στα αυτιά μας, αφού μπορεί να φαντάζει μοιραίο και καθοριστικό για την ανάπτυξη του ανθρώπου. Παρ’όλαυτά ο άνθρωπος πάντοτε πάλεψε και παλεύει με τον εαυτό του είτε για να τον βρεί είτε για να διαχειριστεί κρίσεις είτε για να εξελίξει διάφορες λανθάνουσες πτυχές από τον εαυτό του. Το πρώτο βήμα κατά τον συγγραφέα, για έναν άνθρωπο ο οποίος προβληματίζεται σε οποιοδήποτε επίπεδο με τον ευατό του και θέλει να κάνει κάτι γι’αυτό, είναι η ψυχοθεραπεία. Η εμπλοκή και δέσμευσή του δηλαδή σε μία σχέση η οποία μέσα σε ασφαλείς συνθήκες μπορεί να τον ενθαρρύνει να προχωρήσει στην μοναδική του ευκαιρία να ζήσει και να απολαύσει.